محققان و پژوهشگران حوزه مدیریت کشور همواره از خلأ مدیران دور‌اندیش دم زده‌اند، چرا که همواره در بحران‌های کشور شاهد ضعف مدیرانی هستیم که پیوسته چند قدم از تحولات و بحران‌ها عقب هستند. اکنون می‌توان اذعان کرد که این حرکت سنجیده، نشان از بلوغ فکری و تدبیر مدیریتی دارد که برخلاف رویه‌های مألوف، چندین گام از رخدادهای محتمل جلوتر گام برداشته و به جای مدیریت بحران پس از وقوع فاجعه، پیش از ظهور، بحران را در نطفه مهار نموده است.

امروز اما، هنگامی که در فضای مجازی نامه مدیرعامل محترم باشگاه تراکتور را مطالعه کردم، دریافتم که مدیریت باشگاه تراکتور تبریز، منشوری فاخر و سندی الهام‌بخش برای کنترل هیجانات و هدایت شور مردمی به سوی عقلانیت و اخلاق، نگاشته است.

این منشور، مصداق اعلای همان تدبیری است که بارها خلأ آن را در ساختار مدیریتی کشور احساس کرده‌ایم و اکنون به همت یک مدیر اندیشمند در قامت ملی، محقق شده است.

نگارنده به‌عنوان یک پژوهشگر اجتماعی و فرهنگی، سیاسی از آوردگاه فقه و مبانی حقوق اسلامی با مطالعه منشور اخلاقی و قانون متمدنانه ایرانی و اسلامی محمدرضا زنوزی مطلق مطالب ذیل را استحصال نموده و برای هر کدام سرفصلی انتخاب نمودم.

۱. تراکتور؛ از قهرمانی میادین تا پهلوانی فضیلت‌ها

آنچه در این نامه برجسته است، تقدم شخصیت پهلوانی بر قهرمانی ورزشی است؛ اصلی که ریشه در حکمت علوی و کلام امیرالمؤمنین علی علیه السلام دارد«:لَیْسَ الْبَطَلُ مَنْ یَغْلِبُ النَّاسَ، وَ لَکِنَّ الْبَطَلَ مَنْ یَغْلِبُ نَفْسَهُ». (قهرمان آن است که بر نفس خویش پیروز شود، نه بر دیگران). در این نگاه، قهرمانی صرفاً کسب جام نیست؛ بلکه تسلط بر غرور، حفظ اخلاق در میدان رقابت و سرافرازی در میدان اخلاق است. این نگاه تیم را از یک نهاد ورزشی به یک مکتب اخلاقی ارتقاء می دهد.

۲. تدبیر ملی و آینده‌نگری

با نگاهی ژرف به تحولات پرآشوب منطقه‌ای و جهانی جایی که ولی امر مسلمین مدظله‌العالی هشدار داده‌اند که دشمنان مترصدند با تحریک احساسات داخلی، نظم کشور را هدف قرار دهند، این نامه هوشمندانه نه تنها ورزش را از آلودگی به هیجانات مخرب می‌رهاند، بلکه باشگاه را به سنگری از انسجام اجتماعی و وفاداری ملی مبدل می‌سازد. این اقدام، نشانه  آن است که مدیریت باشگاه تراکتور نه فقط در سطح ورزش، بلکه در سطح ژئوپولیتیک و امنیت اجتماعی کشور می‌اندیشد و تدبیر می‌کند.

۳. شهدا؛ قهرمانان واقعی و آموزگاران ایثار

تأکید بر مقام شهیدان، نه شعاری تبلیغاتی، بلکه برخاسته از جان و تجربه کسی است که با بوی باروت، فریاد مظلومان و اشک مادران شهیدان زیسته است. تأکید بر این حقیقت که «قهرمانان راستین آنانند که از جان خویش در راه وطن گذشتند»، هم ادای دین به شهیدان است و هم زنده نگه داشتن یاد و راه آنان؛ همان‌گونه که ولی امر مسلمین فرمودند «زنده نگه داشتن یاد شهدا، کمتر از شهادت نیست».زنوزی، این پیام را به بازیکنانش منتقل می‌کند: اگر می‌خواهید قهرمان باشید، باید مرام و منش قهرمانان واقعی را در رفتار و کردار خود متجلی سازیدپ و آن‌که قهرمانی با جان‌فشانی، ایثار و پای‌بندی به آرمان‌ها معنا پیدا می‌کند، نه تنها با پیروزی در میدان رقابت.

۴.پاسخ رسا به ادعاهای بی‌پایه منطقه‌ای

در هنگامه‌ای که برخی مدعیان منطقه‌ای، با توهمات تفرقه‌افکنانه، سودای گسستن آذربایجان از ایران را در سر می‌پرورانند، این نامه با جمله‌ای کوتاه اما سترگ اعلام می‌دارد: «آذربایجان سر ایران است». این بیان، نه از زبان یک مقام رسمی، نه از منابر و بیانیه‌ها، بلکه از دل مردی برخاسته که خود ترک‌زبان، از سلاله ستارخان‌ها و باقرخان‌ها ست؛ مردی که همچون پیشینیان دلاور خود، جان، مال و آبرویش را برای عزت آذربایجان و ایران اسلامی در طبق اخلاص نهاده است.این سخن، پیامی بود که هزاران مقاله، هزاران ساعت سخنرانی و هزاران گزارش دیپلماتیک نمی‌توانست به این رسایی و صلابت به جهان مخابره شود.

۵. فرهنگ‌سازی علیه بهانه‌تراشی و قهرمانی در مستطیل سبز

در شرایطی که متأسفانه برخی باشگاه‌های کشور، در آستانه قهرمانی یا شکست، به بهانه‌سازی، اتهام به داوران، رسانه‌ها و حتی داستان‌سرایی‌های خرافی روی می‌آورند، زنوزی مالک باشگاه تراکتور با این نامه فرهنگ تازه‌ای را پی‌ریزی کرده است:

• قهرمانی باید تنها و تنها در میدان بازی به دست آید.

• اگر قهرمان شدیم، با عزت و اخلاق شادمانی کنیم.

• و اگر ناکام ماندیم، با وقار و احترام به قانون، شکست را بپذیریم.

او هرگونه بهانه، غوغا، اتهام‌پراکنی و خروج از مدار اخلاق را مردود می‌شمارد و بازیکنانش را به مبارزه در مستطیل سبز و پهلوانی در میدان اخلاق فرامی‌خواند.

۶. روح شهریار؛ روح قهرمانی فرهنگی

و چه زیباست که این نامه، با بهره‌گیری از اشعار فاخر استاد شهریار، روح فرهنگی ملت آذربایجان را به تیم تراکتور پیوند می‌زند. استاد شهریار فرمود: «سر ایرانم و از ملت ایرانم من». این سرود روح‌افزا، یادآور آن است که قهرمانی ورزشی تراکتور، باید همچون رفتار قهرمانی شهریاری، مبتنی بر عزت، ادب، عقلانیت و شرافت باشد. رفتار بازیکنان، هواداران و مدیران، باید همچون شعری فاخر از شهریار، در ذهن ایران و ایرانیان ماندگار گردد.

7. بلوغ فکری و مدیریتی کامل باشگاه تراکتور

در نهایت، این نامه نشان می‌دهد که مدیریت باشگاه تراکتور به بلوغی بی‌نظیر در تمام سطوح دست یافته است: سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، اخلاقی و ورزشی. باشگاهی که دیگر تنها یک تیم ورزشی نیست؛ بلکه یک نهاد فرهنگی-اجتماعی قدرتمند است که رسالت خود را در خدمت به ایران اسلامی می‌بیند. این‌گونه است که تراکتور، نه فقط برای آذربایجان، بلکه برای تمام ایران، افتخار و الگویی ماندگار شده است.

نتیجه‌گیری:
نامه مذکور، نمونه درخشانی از پیوند حکمت مدیریت با فرهنگ پهلوانی و بصیرت ملی است. نمونه‌ای که نشان می‌دهد اگر ورزش در مسیر درست هدایت شود، می‌تواند به بازوی قدرتمندی برای تحکیم هویت ملی و ارتقاء سرمایه‌های اجتماعی تبدیل گردد. حقیقاً باید نوشت تراکتور امروز، در پرتو این مدیریت هوشمندانه، پرچمدار عزت، اخلاق، همبستگی و بلوغ ملی است.

به قلم: دکتر مرتضی مومیوند؛ پژوهشگر حوزه علوم اجتماعی، فرهنگی، سیاسی

گفتنی است متن نامه «محمدرضا زنوزی مطلق» مالک باشگاه تراکتور خطاب به «مظفری‌زاده» مدیرعامل باشگاه بدین شرح است:

جناب آقای مظفری‌زاده

مدیرعامل محترم باشگاه فرهنگی ورزشی تراکتور

با سلام؛

موفقیت‌های پی‌درپی و نتایج درخشان عملکرد تیم فوتبال تراکتور را به هواداران، جنابعالی و همه رده‌های مدیریتی، کارکنان و تک تک اعضای تیم تبریک می‌گویم و از تلاش‌های همه شما عزیزان قدردانی می‌کنم.

با برد اخیر، قهرمانی تیم تراکتور قطعی به نظر می‌رسد اما فراموش نکنید که در فوتبال تا ثانیه آخر، هر اتفاقی ممکن هست و یکی از جنبه‌های زیبا و جذاب این رشته ورزشی هم در همین واقعیت نهفته است لذا تذکر چند نکته را ضروری می‌دانم.

۱. تمام ارکان و اعضای باشگاه در تمامی سطوح باید همه تلاش خود را همچون گذشته به کار بگیرند تا قهرمانی نهایی رسماً به نام تیم ثبت شود. هیچ‌گونه غرور کاذب یا سستی تا انتهای این مسیر قابل قبول نیست.

۲. باشگاه تراکتور و بالطبع هواداران فرهیخته آن در عین هوشیاری کامل و نهایت تلاش ممکن، در چارچوب قوانین و مقررات و براساس قواعد فدراسیون، نتایج رسمی لیگ را می‌پذیرند و نتیجه هرچه باشد برای باشگاه محترم خواهد بود.

۳. باشگاه تراکتور همان‌گونه که از نامش پیداست، بیش و پیش از آن‌که یک باشگاه ورزشی باشد یک مجموعه فرهنگی است و رعایت اصول اخلاقی و ارزش‌های اسلامی و ایرانی در تمامی نمادها، فعالیت‌ها و عرصه‌ها، اولویت اول و خدشه ناپذیر است.

۴. قهرمانان واقعی این مرز و بوم شهدا و ایثارگران هستند که با فداکاری و نثار ارزشمندترین دارایی خود از خاک و ناموس این ملت و کیان اسلام عزیز پاسداری کردند، لذا هر حرکت و اقدامی چه پیش و چه پس از قهرمانی (درصورت حصول) باید در این طراز و نماد و نمایی از جنبه‌های عظمت شهدا باشد همان‌گونه که نام سردار شهید سلیمانی بر سردر باشگاه می‌درخشد.

۵. تیم تراکتور به تک‌تک مردم عزیز ایران تعلق دارد، از هر قوم و زبان و نژاد و در هر نقطه‌ای از ایران یا هر جای جهان که باشند. لذا موکداً تأکید می‌کنم ان‌شالله در صورت قهرمانی، هرگونه شادی باید متضمن شادی تمام ایرانیان باشد وگرنه به‌هیچ‌وجه پذیرفته نیست.

۶. افتخار همه ما در همه میدان‌ها سربازی برای این مرز و بوم و مردم ایران بوده و هست، خواه در جبهه دفاع از دین و وطن، خواه در جبهه تولید و خواه در زمین مسابقه و همگی باید بکوشیم در تحقق وفاق ملی برای ایران. به فرموده استاد شهریار: به ایران جان دهم، جانان ایران که ایران خانه جانان من باد.

۷. تعبیر حکیمانه رهبر معظم انقلاب که آذربایجان سر ایران است همواره باید سرلوحه اقدامات فرهنگی باشگاه باشد؛ چراکه هیچ سری بدون تن و هیچ تنی بدون سر، معنا و مفهوم نخواهد داشت. باشگاه تراکتور باشگاهی به وسعت همه ایران و متعلق به همه ایرانیان است.

از جنابعالی و همکارانتان انتظار دارم به‌طور جدی موارد فوق را همواره و بخصوص در این ایام سرلوحه همه فعالیت‌های باشگاه قرار دهید.
خدمتگزار مردم، سرباز ایران؛ «محمدرضا زنوزی مطلق»