روز ۳۱ فروردین در تقویم رسمی کشور، روز ملی گندم و نان نام‌گذاری شده است و چه نکو خواهد بود که در این روز بزرگ، هم‌پیمان با ابر و باد و مه و خورشید و فلک، شکرگذار و قدرشناس خالقی باشیم که مهم‌ترین مائده آسمانی را بر سفره مردم قرار داد.

 روز ملی گندم و نان، بزرگ‌ترین رویداد فرهنگی در زنجیره راهبردی و حیاتی تأمین و توزیع گندم، آرد و نان است که همه نگاه‌ها را به خود و صنایع مرتبط با این حوزه معطوف ساخته است.

 در این مجال مشتاقم با توجه به تجربه و تحقیقاتی که در این حوزه داشتم و با شناسایی نقاط قوت، ضعف، تهدید و فرصت، به مدلی اشاره کنم که شاید تاکنون با چنین رویکردی برای این زنجیره گفته نشده بود؛ مدلی که می‌تواند یک منشا برای حل مسائل این حوزه باشد.

 بدون تردید، امنیت غذایی، زیربنای امنیت اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی دولت‌ها و کشورها و از ارکان حکمرانی خوب و عادلانه است. امنیت غذایی، زمانی به دست می‌آید که همه مردم همواره به غذای کافی، سالم و حلال، دسترسی فیزیکی و اقتصادی داشته باشند و این غذا، نیازهای فرد برای یک زندگی سالم و فعال را فراهم می‌نماید؛ رویکردی که مبتنی بر مدیریت نوین و گفتمان جدیدی است که بر این زنجیره طلایی حاکم است و میان تمامی حلقه‌های به هم پیوسته آن، اعم از گندم‌کاران، سیلوداران، آسیابان‌ها و نانوایان تا کانون‌های تصمیم‌گیری، دستگاه‌های سیاست‌گذار، تشکل‌های صنفی، شرکت‌های دانش بنیان و تولیدکنندگان ماشین‌آلات این صنعت، می‌بایست «رویکرد و تفکر سیستمی» بر تمام اجزا و عناصر این زنجیره، حاکم و لازم شود و هر حلقه و فرآیندی باید در این مسیر به ارزش محصول و خدمات بیفزاید تا مزیت رقابت‌پذیری و ارتقای کیفیت و رضایت‌مندی عمومی فراهم شود.

 «تفکر سیستمی» و «تئوری همکاری» دو اکسیر گران‌بها و ارزش‌آفرین برای هر زنجیره و مجموعه است چرا که باور و ایمان قلبی داریم که «با همکاری، همه برنده هستند و با همکاری، هیچ‌کس بیکار نیست.» 

در لایه به لایه این یادداشت، سلسله اندیشه‌ها و تفکری به هم پیوسته سر برآورده تا نمایشگر چند بُعدی، زنجیره گندم، آرد و نان را  قاب «اکوسیستم از خاک تا سفره» روایت‌گری نماید. 

فرآیند از خاک تا سفره، سفرش را از بذر گندم آغاز می‌کند و تا مراحل کاشت،  داشت و برداشت، خرید، حمل و نقل، نگهداری، ذخیره‌سازی، آسیاب، توزیع و پخت نان، امتداد و با نگهداری و مصرف نان به انتها می‌رسد. تمام این فرایندها باید با «شیوه تفکر سیستمی» دیده شود و به جای «کیفی‌سازی محصول» می‌بایست «فرآیند را کیفی‌سازی» کرد. باید پدیده را به‌صورت کل دید و تأثیر کل بر جز و جز بر کل و جایگاه هر یک را مشخص کرد و برای هر مرحله و فرآیند،«کارت امتیاز متوازن» صادر کرد تا عملکرد هر یک از فرآیندهای از خاک تا سفره را بر اساس چهار محور؛ مشتری، مالی، فرآیندهای داخلی و رشد و یادگیری سنجید.

 با «شیوه تفکر سیستمی» فرآیندها کِیفی خواهند شد. کیفیت فرآیند یعنی کیفیت محصول، یعنی رضایت مردم و یعنی رضایت خدا. در روز ملی گندم و نان، علاوه بر تأکید پیاده‌سازی مدل کاربردی مدیریت نتیجه‌محور انگیزه-سازگار در این زنجیره، با توجه به مطالعات و پیگیری‌های سال گذشته، پیشنهاد می‌شود اطلس ملّی نان بر اساس ذائقه اقوام مختلف ایران، تهیه و تدوین شود. 

بی‌شک، تدوین فرآیندهای زنجیره نان سالم (از خاک تا سفره) و تهیه و تدوین اطلس ملی نان از نگاه سیستمی، منطقه‌ای، قومیتی و بومی ـ محلی با پیوست آیین‌ها و نواهای مرتبط با کاشت، داشت و برداشت گندم تا تهیه محصول نهایی، از مطالبات و علاقه‌مندی‌های مردم هر منطقه جغرافیایی است.
 با توجه به آسیب‌شناسی و نیازسنجی‌های صورت گرفته و به‌منظور تدوین برنامه‌های عملیاتی مورد نیاز، سیاست‌های اسناد بالادستی شرکت مادرتخصصی بازرگانی دولتی ایران با مشارکت اتحادیه‌های صنفی و تشکل‌های دانش‌بنیان، مطالعات اولیه تشکیل «کمیته راهبردی پیاده‌سازی زنجیره نان سالم»، می‌توان فرآیند تدوین اطلس ملّی نان را منطبق با سند ملی و راهبردی تحول امنیت غذایی و طرح جامع نان سالم و تکریم نان آغاز کرد.

به قلم: فریدون امیریان

مشاور عالی کانون هماهنگی دانش، بازارو صنعت گندم،آرد و نان کشور